نقش تغذیه در پیشگیری از بلوغ زودرس؛ زنگ خطری که باید جدی گرفت
افزایش آمار بلوغ زودرس در کودکان طی سال‌های اخیر، نگرانی تازه‌ای در حوزه سلامت جامعه ایجاد کرده است؛ پدیده‌ای که نه‌تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر وضعیت روانی و اجتماعی کودکان تأثیرگذار است. در این میان، تغذیه به عنوان یکی از مؤثرترین عوامل محیطی در تعیین زمان آغاز بلوغ، نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
به گزارش خبرنگار گروه سلامت آنام فارس، در سال‌های اخیر، والدین و متخصصان حوزه سلامت با پدیده‌ای به نام بلوغ زودرس در کودکان بیش از گذشته مواجه شده‌اند؛ پدیده‌ای که سلامت جسمی، روانی و اجتماعی فرزندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در همین راستا، نقش تغذیه در کنترل و پیشگیری از این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است.
در گفت‌وگویی با دکتر سیده پریسا موسویان، کارشناس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شیراز، به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته شد.
در آغاز این گفت‌وگو، از دکتر موسویان خواسته شد درباره عوامل مؤثر در شروع سن بلوغ و سهم تغذیه در این فرآیند توضیح دهد.
دکتر موسویان: به طور کلی، وراثت مهم‌ترین عامل در تعیین سن شروع بلوغ است، اما عوامل محیطی مانند وضعیت تغذیه، نمایه توده بدنی (BMI)، سلامت روان و محل زندگی هم در این روند نقش دارند. تخمین زده می‌شود حدود ۲۵ درصد از تغییرات زمان بلوغ به عوامل تغذیه‌ای وابسته است. بنابراین تغذیه صحیح از دوران نوزادی تا نوجوانی می‌تواند از بروز بلوغ زودرس پیشگیری کند.
در ادامه، درباره مهم‌ترین اصول تغذیه‌ای برای جلوگیری از بلوغ زودرس پرسیده شد.
دکتر موسویان: چند نکته کلیدی در این زمینه وجود دارد. نخست، تغذیه با شیر مادر در سال اول زندگی بسیار مؤثر است، چون هم به حفظ تعادل هورمونی کمک می‌کند و هم خطر اضافه وزن و در نتیجه بلوغ زودرس را کاهش می‌دهد.
همچنین باید از شروع زودهنگام تغذیه تکمیلی پرهیز شود. تغذیه تکمیلی زودتر از شش ماهگی می‌تواند ریسک چاقی و مشکلات هورمونی را بالا ببرد.
در بخش بعدی گفت‌وگو، درباره رژیم غذایی مناسب کودکان در سنین پس از نوزادی و پیش از بلوغ سؤال شد.
دکتر موسویان: توصیه می‌کنم والدین در این دوران مصرف پروتئین‌های حیوانی را متعادل کنند. رژیم سرشار از گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و تخم‌مرغ می‌تواند ترشح هورمون‌های آندروژن را افزایش دهد. در عوض، بهتر است در کنار منابع حیوانی، از حبوبات، مغزها و منابع پروتئینی گیاهی نیز بهره ببرند.
همچنین باید از چربی‌های ناسالم و ترانس در فست‌فودها، غذاهای سرخ‌شده و روغن‌های جامد پرهیز شود، چراکه این چربی‌ها تعادل هورمونی را برهم می‌زنند.
در ادامه، تأثیر مصرف قند و شیرینی‌ها بر فرآیند بلوغ بررسی شد.
دکتر موسویان: بله، رژیم غذایی سرشار از قندهای ساده مانند شیرینی، نوشابه و آبمیوه‌های صنعتی می‌تواند باعث افزایش سطح انسولین و چربی بدن شود و این عوامل در تسریع بلوغ مؤثرند. در مقابل، افزایش مصرف مواد غذایی پرفیبر نظیر غلات سبوس‌دار، میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به کاهش جذب استروژن اضافی کمک کند و از بلوغ زودرس پیشگیری نماید.
موضوع غذاهای فرآوری‌شده و مواد نگهدارنده نیز در این گفت‌وگو مطرح شد.
دکتر موسویان: مصرف مداوم سوسیس، کالباس، کنسروها و غذاهای آماده به دلیل داشتن مواد نگهدارنده و ترکیبات مختل‌کننده عملکرد غدد درون‌ریز، می‌تواند تعادل هورمونی را بر هم بزند. توصیه می‌کنم این مواد تا حد امکان از رژیم غذایی کودکان حذف یا محدود شود.
در ادامه، به بحث ظروف پلاستیکی و تأثیر آن‌ها بر سلامت کودکان پرداخته شد.
دکتر موسویان: برخی از ظروف پلاستیکی حاوی ترکیبات شیمیایی مانند بیسفنول A هستند که به غذا منتقل شده و در درازمدت می‌توانند در عملکرد هورمون‌ها اختلال ایجاد کنند. توصیه ما استفاده از ظروف شیشه‌ای یا استیل برای نگهداری و گرم‌کردن مواد غذایی و اجتناب از نوشیدن آب از بطری‌های پلاستیکی به‌ویژه در معرض گرما است.
در پایان، نقش چاقی در بروز بلوغ زودرس مورد بررسی قرار گرفت.
دکتر موسویان: چاقی در کودکان می‌تواند سطح لپتین و انسولین را افزایش دهد و این دو عامل در تسریع فرآیند بلوغ مؤثرند. بنابراین داشتن وزن سالم، تغذیه متعادل و فعالیت بدنی منظم می‌تواند از بروز بلوغ زودرس جلوگیری کند.
